De versnippering in de erfgoedsector is een bekend gegeven. De voorbije jaren zagen tal van samenwerkingsverbanden het licht. Soms waren ze tijdelijk soms kwamen er geheel nieuwe organisaties uit voort.
Met deze studiedag wilde CAVA de grote waaier aan ervaringen samen brengen en delen met het veld. Collega’s deelden hun boeiende trajecten omtrent schaalvergroting en samenwerking. Voor- en nadelen, praktische tips, valkuilen, enz. kwamen allemaal aan bod. De invloed van de besparings- en hervormingspolitiek van de regering (snoeien in de budgetten, het wegvallen van het provinciale niveau) op de sector werd eveneens belicht. Hieronder vind je het programma en de presentaties van die dag terug.
Daarenboven bezorgde Lothar Casteleyn ons twee artikels met praktijkvoorbeelden, waarvoor dank.
Programma
- Frank Scheelings, Inleidende beschouwingen over de problematiek.
- Gregory Vercauteren, Voorbij de rode lijn… Samenwerken, netwerken en clustering in de erfgoedsector.
-
Noortje Lambrichts, Samenwerking met de erfgoedgemeenschap: het participatief archief als uitdaging.
De ‘erfgoedgemeenschap’ staat centraal in het erfgoeddenken. Daardoor is samenwerking met de erfgoedgemeenschap, of ‘participatief werken’ voor het hele cultureel erfgoedveld aan de orde. Deze presentatie gaat enerzijds in op theorievorming rond het participatieve archief. Wat is de rol en positie van de gebruiker in het participatieve archief? Welke gevolgen heeft dat voor collectiebeheer? Welke rol vervult de archivaris in een participatief archief? Anderzijds moet het participatief archief ook in de praktijk vorm krijgen. Hiervoor zijn enkele modellen ontwikkeld. De presentatie sluit af met praktische tips voor instellingen die de denkoefening willen doen. -
Isabel Rotthier, Samenwerken aan de Universiteit Gent: van verspreide collecties naar één Universiteitsmuseum (GUM).
De Universiteit herbergt acht musea die de komende jaren de collecties bij elkaar zullen brengen in een boeiende tentoonstelling met wetenschap als rode draad. In 2019 zal hét universiteitsmuseum in het hartje van het Gentse museumkwartier en vlak bij de Plantentuin geopend worden. -
Frank Scheelings, Voordelen en valkuilen bij de fusie van kleine instellingen: casus CAVA.
In 2011 sloten het Universiteitsarchief van de VUB en het Vrijzinnig Studie-, Archief-, en Documentatiecentrum Karel Cuypers een samenwerkingsovereenkomst, die in feite neerkwam op een fusie. Dit gaf enerzijds grote mogelijkheden voor synergie. Maar een dergelijk proces is ingrijpend en niet rechtlijnig. En tussen droom en daad liggen wetten en praktische bezwaren. Toch werd CAVA op 1 januari 2016 een cultureel archief op landelijk niveau. Wat liep goed en waar lagen de wolfsklemmen? De presentatie gaat in op dit parcours, waarbij er zo veel mogelijk tips worden gegeven voor instellingen die naar een diepgaande samenwerking willen gaan. -
Veerle Wallebroek (Het Firmament) en Sanne Van Bellingen (PACKED vzw), TRACKS: samenwerking tussen kunsten, erfgoed en beleid. Over het inzetten van disciplinespecifieke tools voor een hele sector.
De stappenplannen die Het Firmament als expertisecentrum voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkelde voor verschillende aspecten van archiefzorg binnen theater en dans bleken al snel ook inzetbaar voor andere kunstvormen. Daarom besloten Het Firmament en PACKED vzw om begin 2014 de krachten te bundelen. Dit resulteerde enkele maanden later in de online toolbox TRACKS, Toolbox en Richtlijnen voor Archief-en Collectiezorg in de KunstenSector (www.projecttracks.be). Tijdens deze presentatie wordt ingegaan op de uitdagingen en opportuniteiten van deze krachtenbundeling en hoe dit heeft geleid tot verdere samenwerkingen. -
Elien Doesselaere en Livia Snauwaert, Erfgoedinzicht: een erfgoednetwerk in Oost- en West-Vlaanderen.
Erfgoedinzicht is een interprovinciaal netwerk van 300 collectiebeherende instellingen (musea, archieven, kerkbesturen, etc.) met als doel het in kaart brengen van, de zorg voor en de bekendmaking van cultureel erfgoed in Oost- en West-Vlaanderen. De collecties worden gestandaardiseerd en geregistreerd in één databank op basis van een registratiehandleiding. Het daaraan gekoppelde portaal erfgoedinzicht.be brengt dit Oost- en West-Vlaams erfgoed tot bij het publiek. Hoe kwam dit netwerk tot stand? Hoe verloopt de samenwerking tussen enerzijds Oost- en West-Vlaanderen en anderzijds tussen de provincies en de partners? Wat hebben we al gerealiseerd en wat willen we nog realiseren? Dit en nog veel meer komt aan bod tijdens onze presentatie. -
Lothar Casteleyn, Lokaal samenwerken rond erfgoed: een blik op de werking van Erfgoedcel Brugge.
Erfgoedcel Brugge zette de afgelopen jaren diverse samenwerkingen op met spelers voor wie erfgoedzorg geen kerntaak is: van diverse Brugse sportclubs en kerkfabrieken tot de herberg ‘Café Vlissinghe’ en de onderwijsinstelling voor blinden en doven Spermalie. Tijdens deze voordracht wil Erfgoedcel Brugge aan de hand van concrete voorbeelden verduidelijken hoe ze hierbij te werk gaat en hoe ze haar rol als coach bij dergelijke projecten precies invult. Een blik dus op samenwerking binnen een lokale erfgoedgemeenschap, waarbij we de handvaten aanreiken waar andere organisaties ook zelf mee aan de slag kunnen.
Praktijkvoorbeelden:
– 500 jaar Café Vlissinghe
– Het Erfgoed van de Orthodoxe Kerk in kaart gebracht -
Julie Aerts, Op handen gedragen.
‘Op handen gedragen’ (OHG) is een samenwerkingstraject omtrent het erfgoed van processies tussen LECA (Landelijk Expertisecentrum voor de Cultuur van Alledag), KADOC- KU Leuven (Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving) en CRKC (Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur). Binnen het samenwerkingstraject staat LECA in voor de immaterieel erfgoedaspecten en KADOC voor de zorg voor de processiearchieven. CRKC is het aanspreekpunt voor de roerend erfgoedaspecten van het processiegebeuren. Dankzij de samenwerking tussen de drie instellingen konden onder andere concrete vormingsinitiatieven ter ondersteuning van de erfgoedgemeenschappen worden georganiseerd. -
Cor Vanistendael, Registratie? You Never Walk Alone.
De afgelopen 5 jaar bouwden de 3 Kempense erfgoedcellen samen met een resem partners een online platform uit voor de registratie van erfgoedcollecties. Daarbij werd vooral gestreefd naar het implementeren en respecteren van erfgoedstandaarden tijdens registratie en digitaliseringsinspanningen. Deze toepassing voldoet nog steeds aan haar oorspronkelijke doel, maar is in technologisch opzicht na 5 jaar, intussen verouderd. Daarom besloten de Kempense partners om samen na te denken over een vervolg. Ze werden samen met de drie Kempense Erfgoedcellen, Provincie Antwerpen, Packed vzw en technologie partner Keep Thinking ontwikkeld. Deze presentatie geeft een status en een overzicht van de opgedane ervaring en het procesverloop van beide projecten. -
Bart Sas, Samenwerken motiveert: Archiefbank Kempen als regionaal project.
Vlaanderen telt veel kleine gemeentelijke archiefdiensten, eenmansdiensten vaak, die alle dezelfde taken hebben. De mogelijkheden voor samenwerking zijn dan ook groot. Toch zien we dat er enkel in West-Vlaanderen, dankzij de actieve steun van het provinciebestuur, sprake is van een regionale archiefwerking. Er is wel de hoop dat een nieuw steunpunt onder beheer van de Vlaamse overheid de komende jaren deze lacune zal opvullen. Kunnen kleine archiefdiensten intussen zelf de hand aan de ploeg slaan? Het project “Archiefbank Kempen” bewijst van wel. Eerder dan de technische kant van het opzetten en beheren van een online archiefdatabank, belicht deze uiteenzetting de voordelen van een dergelijk “bottom-up”-project, de lessons learned en de uitdagingen voor de toekomst. -
Alina Saenko, Gemeenschappelijke datahub: nieuwe mogelijkheden voor het hergebruik van museale data.
Tot nu toe zagen musea zichzelf vooral als de bewaarders/bewakers van collecties en informatie erover. Deze perceptie is aan het veranderen. De nieuwe rol die musea moeten opnemen is de rol van iemand die de kennis en creativiteit van onderzoekers en het brede publiek zo veel mogelijk faciliteert. Samenwerking tussen musea is dan vaak een goeie strategie om de uitdagingen van het duurzaam digitaal ontsluiten van informatie aan te kunnen gaan. Sinds eind 2013 werkt PACKED vzw, in samenwerking met VKC, CAHF, LUKAS, de Collectie Vlaamse Gemeenschap en zeven kunstmusea, aan een traject rond het verbeteren van de duurzaamheid van digitale kunstcollecties en open cultuurdata online. Dit traject bestaat uit een reeks van onderzoeksprojecten rond verschillende thema’s zoals persistente identificatie van kunstwerken op het web, verrijking van eigen data m.b.v. externe standaardterminologieën, open metadataschema’s, Linked Open Data, duurzame koppelingen tussen kunstcollecties, archieven en publicaties enz. Dit jaar beginnen we aan de laatste fase van dit traject die de resultaten van voorgaande projecten in de praktijk zal brengen, met name het bouwen van een gemeenschappelijke datahub: een duurzame aggregator die data over de kunstcollecties afkomstig uit de collectiebeheersystemen van de partnermusea integraal doorzoekbaar maakt en via een API in verschillende formaten beschikbaar stelt voor hergebruik. Tijdens de presentatie worden de resultaten van de samenwerking in de voorgaande projecten toegelicht en de plannen rond de gemeenschappelijk datahub besproken. -
Conclusie